تومان نیوز:تورم یکی از پدیده‌های مهم و اثرگذار اقتصادی است که به‌ویژه در کشورهایی با ساختار اقتصادی حساس و وابسته به نوسانات مالی و بین‌المللی، تأثیرات قابل‌توجهی بر زندگی افراد و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی دارد. این پدیده که به‌معنای افزایش عمومی و پیوسته قیمت‌ها است، باعث کاهش قدرت خرید پول و در نهایت منجر به فشاری بر روی زندگی اقشار مختلف می‌شود. در ایران نیز به‌دلیل ترکیب تورم ساختاری و تورم ناشی از عوامل خارجی، تأثیرات تورم بر نابرابری اقتصادی و فاصله طبقاتی به‌وضوح نمایان است.
مفهوم تورم
تورم به معنای افزایش پایدار و مداوم قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد است. در ایران، تورم نتیجه عوامل متعددی از جمله تحریم‌های اقتصادی، سیاست‌های مالی و پولی ناسازگار و نوسانات ارز است. براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، شاخص قیمت‌ها در ایران به دلیل تورم‌های سالانه بالا و افزایش قیمت کالاهای وارداتی، به‌ویژه در بخش‌های اساسی مانند انرژی و غذا، به‌طور مداوم در حال افزایش است. تورم از نظر اقتصادی می‌تواند اثرات مثبتی مانند افزایش انگیزه تولید در کوتاه‌مدت داشته باشد، اما تأثیرات منفی آن به‌ویژه بر اقشار کم‌درآمد و متوسط جامعه چشمگیرتر است.
اثرات تورم بر فاصله طبقاتی
تورم به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر فاصله طبقاتی و توزیع درآمد تأثیر می‌گذارد. این اثرات در اقتصاد ایران به‌دلیل وجود شکاف طبقاتی بالا، کمبود فرصت‌های برابر اقتصادی و نابرابری‌های منطقه‌ای شدیدتر هستند.
۱. کاهش قدرت خرید اقشار کم‌درآمد
کاهش قدرت خرید، یکی از پیامدهای مستقیم تورم است که در اقشار کم‌درآمد بیشتر نمایان می‌شود. با افزایش قیمت کالاهای ضروری، این گروه‌ها قادر به خرید نیازهای اولیه خود نیستند. در سال‌های اخیر، شاخص هزینه زندگی در ایران نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها در اقلامی چون مواد غذایی، مسکن و بهداشت است که بخش عمده‌ای از هزینه‌های اقشار ضعیف را تشکیل می‌دهد. این فشار باعث می‌شود این اقشار به سمت فقیرتر شدن پیش روند و فاصله آن‌ها از اقشار ثروتمند بیشتر شود.
۲. افزایش ثروت اقشار ثروتمند
در شرایط تورمی، افراد و گروه‌هایی که دارای دارایی‌های ثابت، املاک و مستغلات و یا سرمایه‌گذاری‌های سودده هستند، به‌دلیل افزایش ارزش این دارایی‌ها به سود قابل‌توجهی دست می‌یابند. این وضعیت باعث می‌شود اقشار ثروتمند از تورم بهره‌برداری کنند و دارایی‌های خود را افزایش دهند، در حالی که اقشار کم‌درآمد به‌خاطر عدم دسترسی به سرمایه، توان حفظ سطح زندگی خود را ندارند.
۳. افزایش هزینه‌های آموزش و بهداشت
تورم به‌طور غیرمستقیم هزینه‌های آموزش و بهداشت را نیز افزایش می‌دهد، که به‌ویژه در ایران به دلیل خصوصی‌سازی و کاهش سهم بودجه دولتی در این حوزه‌ها، اثر بیشتری بر اقشار آسیب‌پذیر دارد. براساس آمارهای اخیر، در ایران هزینه‌های آموزش و بهداشت نسبت به سطح درآمد خانوارها افزایش یافته و دسترسی به خدمات با کیفیت برای اقشار ضعیف کاهش یافته است.
اثرات تورم بر نابرابری
تورم با توزیع نابرابر درآمد و ایجاد تفاوت در سطح دسترسی افراد به کالاها و خدمات، نابرابری اجتماعی را تشدید می‌کند. این امر به طرق مختلف بر نابرابری اجتماعی و اقتصادی اثر می‌گذارد.
۱. توزیع نابرابر درآمد
در شرایط تورمی، درآمد افرادی که حقوق ثابت دارند، همچون کارمندان و کارگران، قدرت خرید کمتری پیدا می‌کند، زیرا میزان افزایش حقوق معمولاً با نرخ تورم هماهنگ نیست. از طرف دیگر، کسانی که درآمد متغیر یا سود سرمایه‌ای دارند، مانند کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، توانایی بیشتری در بهره‌برداری از تورم برای کسب سود دارند.
۲. کاهش دسترسی به خدمات عمومی
تورم موجب افزایش هزینه‌های دولتی می‌شود، که ممکن است باعث کاهش بودجه و کیفیت خدمات عمومی شود. این مسئله به‌ویژه در حوزه‌هایی چون آموزش و بهداشت، دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به خدمات اساسی را محدود می‌کند. در نتیجه، کاهش کیفیت خدمات عمومی باعث افزایش نابرابری و شکاف طبقاتی می‌شود.
۳. افزایش نارضایتی اجتماعی
نابرابری اقتصادی ناشی از تورم می‌تواند به تشدید تنش‌های اجتماعی و نارضایتی‌های عمومی منجر شود. در ایران، نارضایتی‌های اجتماعی و اعتراضات مردمی در سال‌های اخیر، تا حدی ناشی از فشار اقتصادی و افزایش نابرابری بوده است.
راهکارهای مقابله با اثرات منفی تورم
برای کاهش اثرات منفی تورم بر فاصله طبقاتی و نابرابری، سیاست‌های پولی و مالی مناسبی باید اتخاذ شود. در زیر به برخی از این راهکارها اشاره شده است:
۱. سیاست‌های پولی و مالی منظم
دولت و بانک مرکزی باید سیاست‌های پولی منظمی را برای کنترل تورم اتخاذ کنند. این سیاست‌ها شامل افزایش نرخ بهره برای کاهش نقدینگی و کنترل افزایش قیمت‌هاست. اجرای سیاست‌های کنترل تورم می‌تواند به کاهش نابرابری اقتصادی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر کمک کند.
۲. تقویت حمایت‌های اجتماعی و افزایش دستمزدها
برای کاهش اثرات تورم بر اقشار کم‌درآمد، دولت می‌تواند برنامه‌های حمایتی همچون کمک‌های مالی و افزایش حداقل دستمزدها را اجرایی کند. این اقدامات به ارتقای سطح زندگی و کاهش فشار اقتصادی بر این اقشار کمک می‌کند.
۳. سرمایه‌گذاری در آموزش و بهداشت
دسترسی به آموزش و بهداشت باکیفیت می‌تواند به عنوان راه‌حلی موثر برای کاهش نابرابری عمل کند. سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها باعث می‌شود افراد بیشتری به مهارت‌ها و فرصت‌های بهتر اقتصادی دست یابند و از چرخه فقر خارج شوند.
تورم پدیده‌ای است که با افزایش فاصله طبقاتی و نابرابری اقتصادی، تهدیدی جدی برای عدالت اجتماعی و ثبات اقتصادی در کشورها، به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران است. این پدیده، بر روی اقشار مختلف اثرات متفاوتی دارد و باعث ایجاد شکاف‌های عمیق‌تر بین اقشار غنی و فقیر می‌شود. برای کاهش اثرات تورم و جلوگیری از افزایش نابرابری، لازم است سیاست‌های اقتصادی مناسبی اتخاذ شود و برنامه‌های حمایتی برای اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر طراحی گردد. این اقدامات می‌تواند به ایجاد تعادل در جامعه و حفظ ثبات اقتصادی و اجتماعی کمک کند.
