تومان نیوز: تورم یکی از عوامل اقتصادی تاثیرگذار بر زندگی روزمره افراد و بنگاه‌های اقتصادی است. یکی از بخش‌هایی که به طور مستقیم تحت تاثیر تورم قرار می‌گیرد، بازار بانکی و به ویژه نرخ سود سپرده‌های بانکی است.
تعریف تورم و نرخ سود سپرده‌های بانکی
قبل از اینکه به تأثیر تورم بر نرخ سود سپرده‌های بانکی بپردازیم، ابتدا باید این دو مفهوم را تعریف کنیم.
- تورم به معنای افزایش مستمر و عمومی قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد است. به عبارت دیگر، زمانی که تورم بالا باشد، قدرت خرید پول کاهش می‌یابد و قیمت‌ها به طور کلی در حال افزایش هستند.
- نرخ سود سپرده‌های بانکی به درصدی از مبلغ سپرده‌گذاری شده گفته می‌شود که بانک‌ها به مشتریان خود پرداخت می‌کنند. این نرخ به عنوان یک ابزار انگیزشی برای جذب سپرده‌ها و تأمین منابع مالی بانک‌ها به کار می‌رود.
چگونگی تأثیر تورم بر نرخ سود سپرده‌ها
تورم و نرخ سود سپرده‌های بانکی رابطه‌ای پیچیده دارند که تحت تأثیر سیاست‌های پولی و اقتصادی بانک مرکزی قرار می‌گیرد. در این بخش به بررسی این رابطه می‌پردازیم:
الف) تورم و کاهش قدرت خرید
یکی از مهم‌ترین تأثیرات تورم بر اقتصاد، کاهش قدرت خرید پول است. به عبارت دیگر، وقتی که تورم بالا می‌رود، قیمت کالاها و خدمات افزایش پیدا می‌کند، اما اگر نرخ سود سپرده‌های بانکی افزایش نیابد، ارزش واقعی بازده سپرده‌ها کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم ۳۰ درصد باشد و نرخ سود سپرده‌ها ۲۰ درصد، در واقع سپرده‌گذار عملاً ۱۰ درصد از قدرت خرید خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، سپرده‌گذاران ممکن است احساس کنند که سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی نمی‌تواند جوابگوی نیازهای مالی آن‌ها باشد و به دنبال روش‌های دیگر سرمایه‌گذاری می‌روند.
ب) واکنش بانک‌ها به تورم
بانک‌ها به طور معمول برای جبران تأثیرات تورم بر قدرت خرید سپرده‌گذاران، نرخ سود سپرده‌ها را افزایش می‌دهند. با این حال، افزایش نرخ سود سپرده‌ها ممکن است هزینه‌های بانک‌ها را افزایش دهد و در شرایط تورمی، ممکن است بانک‌ها به دنبال راه‌هایی برای کاهش این هزینه‌ها باشند. در نتیجه، بانک‌ها مجبور می‌شوند تا بین جلب سپرده‌های بیشتر و حفظ سودآوری خود تعادل برقرار کنند.
در بسیاری از کشورها، بانک مرکزی به عنوان نهاد نظارتی، نرخ سود بانکی را تعیین می‌کند یا حداقل در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کند. در چنین شرایطی، بانک‌ها بر اساس نرخ بهره‌ای که بانک مرکزی تعیین می‌کند، نرخ سود سپرده‌های خود را تنظیم می‌کنند. اگر بانک مرکزی برای کنترل تورم نرخ بهره را افزایش دهد، این افزایش معمولاً به نرخ سود سپرده‌ها منتقل می‌شود.
ج) نرخ بهره واقعی و تأثیر تورم
نرخ بهره واقعی تفاوت بین نرخ سود سپرده و نرخ تورم است. زمانی که تورم بالا باشد، ممکن است حتی نرخ سود سپرده‌های بانکی نیز نتواند با تورم هماهنگ شود و بنابراین نرخ بهره واقعی منفی خواهد شد. در این شرایط، سرمایه‌گذاران ممکن است احساس کنند که سپرده‌گذاری در بانک‌ها نه تنها سودی ندارد بلکه به نوعی منجر به از دست رفتن ارزش پول آن‌ها می‌شود. برای مثال، اگر نرخ تورم ۲۰ درصد و نرخ سود سپرده ۱۵ درصد باشد، نرخ بهره واقعی منفی ۵ درصد خواهد بود.
تأثیرات بلندمدت تورم بر سپرده‌های بانکی
در بلندمدت، تورم می‌تواند تأثیرات عمیق‌تری بر بازار سپرده‌های بانکی داشته باشد. این تأثیرات شامل تغییرات در الگوهای پس‌انداز، تقاضا برای انواع مختلف سپرده‌ها و تمایل به سرمایه‌گذاری در سایر بازارها می‌شود.
الف) کاهش تمایل به پس‌انداز در بانک‌ها
زمانی که نرخ سود سپرده‌ها کمتر از نرخ تورم باشد، بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که سرمایه خود را در بازارهایی مانند مسکن، سهام یا ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند که ممکن است بازدهی بالاتری داشته باشند. این موضوع می‌تواند موجب کاهش حجم سپرده‌ها در بانک‌ها و در نتیجه کاهش منابع مالی بانک‌ها شود.
ب) افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری‌های پرخطرتر
در شرایطی که نرخ سود سپرده‌ها در برابر تورم پایین باشد، افراد ممکن است به سمت سرمایه‌گذاری‌های پرخطرتر حرکت کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است شامل بازار سهام، ارزهای دیجیتال یا حتی طلا باشد. به طور کلی، در شرایط تورمی، افراد به دنبال حفظ ارزش پول خود و حتی کسب بازدهی بیشتر هستند و به همین دلیل ممکن است از سپرده‌گذاری در بانک‌ها فاصله بگیرند.
پاسخ سیاست‌های پولی به تورم و نرخ سود سپرده‌ها
بانک مرکزی در پاسخ به تورم، می‌تواند سیاست‌های پولی خود را تغییر دهد تا تاثیرات تورم بر اقتصاد را کاهش دهد. این سیاست‌ها می‌تواند شامل افزایش نرخ بهره، کاهش چاپ پول و مدیریت تقاضای کل در اقتصاد باشد. افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی معمولاً باعث افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی می‌شود، که می‌تواند جذابیت سپرده‌گذاری را در برابر سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری افزایش دهد.
راهکارهایی برای مقابله با اثرات تورم بر سپرده‌ها
برای مقابله با اثرات تورم بر سپرده‌های بانکی، افراد می‌توانند از راهکارهایی مانند سرمایه‌گذاری در ابزارهای مالی با بازده بالاتر، افزایش دوره زمانی سپرده‌گذاری و استفاده از سپرده‌های با نرخ سود متغیر بهره‌مند شوند. همچنین، بانک‌ها نیز می‌توانند با ارائه محصولات نوین و جذاب مانند سپرده‌های بلندمدت و سهام و اوراق بهادار برای جلب سپرده‌ها رقابت کنند.
تورم به طور مستقیم بر نرخ سود سپرده‌های بانکی تأثیر می‌گذارد و موجب کاهش قدرت خرید پول و تغییر در الگوهای پس‌انداز می‌شود. در شرایط تورمی، نرخ سود سپرده‌ها ممکن است نتواند از میزان تورم فراتر برود، که این امر می‌تواند باعث کاهش جذابیت سپرده‌گذاری در بانک‌ها شود. بانک‌ها و سیاست‌گذاران پولی باید با دقت این رابطه را مدیریت کنند تا تأثیرات منفی تورم بر سپرده‌ها را کاهش دهند و به حفظ ثبات مالی کمک کنند.
