تومان نیوز:توسعه روابط اقتصادی ایران با کشورهای شرقی، به ویژه در چارچوب دیپلماسی اقتصادی و مشارکت در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری شانگهای، می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش تقاضای دلار در اقتصاد ایران داشته باشد. برای بررسی عمیق‌تر، باید به زوایای مختلف این موضوع بپردازیم:
1. جایگاه دلار در اقتصاد جهانی
دلار آمریکا همچنان به‌عنوان ارز غالب در تجارت بین‌المللی و ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی دنیا نقش‌آفرینی می‌کند. بسیاری از کالاهای اساسی، مانند نفت و گاز، به دلار قیمت‌گذاری می‌شوند و بیشتر تجارت جهانی به این ارز وابسته است. این وابستگی به دلار، کشورهایی مانند ایران را که با تحریم‌های مالی مواجه هستند، با چالش‌های بیشتری روبرو می‌کند.
2. راهبردهای ایران برای کاهش وابستگی به دلار
ایران با توسعه روابط اقتصادی خود با شرق، به دنبال یافتن جایگزین‌هایی برای تجارت با دلار است. این راهبردها شامل موارد زیر است:
2.1. استفاده از ارزهای محلی در تجارت دوجانبه
کشورهایی مانند چین و روسیه تمایل دارند مبادلات تجاری خود با ایران را به ارزهای محلی (یوان، روبل) یا ارزهای دیجیتال ملی خود انجام دهند. این اقدام می‌تواند نیاز به دلار را در مبادلات کاهش دهد.
2.2. توسعه قراردادهای تهاتری
ایران و شرکای شرقی خود، از جمله چین و هند، در حال گسترش قراردادهای تهاتری هستند. این قراردادها امکان تبادل مستقیم کالاها و خدمات را بدون نیاز به واسطه‌گری دلار فراهم می‌کند. برای مثال، صادرات نفت در ازای واردات کالاهای اساسی و تکنولوژی از چین یکی از نمونه‌های عملی این استراتژی است.
2.3. ایجاد شبکه‌های مالی جایگزین
در کنار استفاده از ارزهای محلی، ایران در تلاش است تا از سیستم‌های مالی جایگزین مانند CIPS (سیستم پرداخت بین‌المللی چین) استفاده کند. این اقدام می‌تواند تحریم‌های مرتبط با دلار و سیستم سوئیفت را دور بزند.
3. فرصت‌های همکاری با شرق
کشورهای شرقی، به‌ویژه چین، هند، روسیه و اعضای سازمان همکاری شانگهای، شرکای استراتژیک ایران در این سیاست هستند.
- چین: به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌ها و انرژی، تمایل به توسعه مبادلات غیردلاری دارد.
- روسیه: با توجه به تحریم‌های غرب، روسیه نیز به دنبال کاهش وابستگی به دلار در تجارت بین‌المللی است و این اشتراک منافع می‌تواند مبادلات مالی و تجاری ایران و روسیه را تسهیل کند.
- هند: در مبادلات نفتی با ایران، استفاده از روپیه به جای دلار یک تجربه موفق بوده است که می‌توان آن را گسترش داد.
4. چالش‌ها در مسیر کاهش تقاضای دلار
4.1. تسلط دلار بر بازارهای جهانی
حتی با وجود گسترش ارزهای محلی و جایگزین، دلار همچنان نقشی مسلط در قیمت‌گذاری و ذخایر جهانی دارد. کاهش کامل وابستگی به دلار به تغییرات گسترده‌تری در اقتصاد جهانی نیاز دارد.
4.2. محدودیت در ظرفیت شبکه‌های مالی شرق
با وجود تلاش‌هایی مانند سیستم‌های پرداخت بین‌المللی شرقی، این شبکه‌ها هنوز به سطح پوشش و کارایی سیستم‌هایی مانند سوئیفت نرسیده‌اند.
4.3. چالش‌های داخلی اقتصاد ایران
نوسانات ارزی، تحریم‌ها، و عدم ثبات سیاست‌های اقتصادی داخلی، مانع از بهره‌برداری کامل از فرصت‌های شرقی می‌شود.
5. آیا توسعه روابط با شرق واقعاً تقاضای دلار را کاهش می‌دهد؟
توسعه روابط با شرق به طور قطع می‌تواند بخشی از نیاز به دلار را کاهش دهد، اما میزان تأثیر آن به شرایط زیر بستگی دارد:
- توسعه زیرساخت‌های مالی غیردلاری: استفاده گسترده از سیستم‌های پرداخت شرقی و توافقات غیردلاری می‌تواند تأثیرگذار باشد.
- تنوع‌بخشی به شرکای تجاری: روابط گسترده‌تر با کشورهای بیشتری در شرق می‌تواند دست ایران را برای کاهش وابستگی به دلار باز کند.
- اصلاحات اقتصادی داخلی: کاهش تقاضای دلار به ثبات و شفافیت اقتصادی داخلی نیز وابسته است.
نتیجه‌گیری
توسعه روابط با شرق یک گام استراتژیک برای کاهش تقاضای دلار در ایران است. با این حال، این مسیر نیازمند همکاری عمیق‌تر، بهبود دیپلماسی اقتصادی، و همزمان اصلاحات ساختاری در داخل کشور است. اگر این سیاست‌ها به درستی اجرا شود، ایران می‌تواند بخشی از وابستگی خود به دلار را کاهش داده و به سمت تقویت اقتصاد مقاومتی حرکت کند.
