تومان نیوز:نرخ ارز یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی است که تاثیر چشمگیری بر سیاست‌گذاری‌های کلان و شرایط بازار دارد. اخیراً، عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی، در اظهارنظری جنجالی نرخ واقعی دلار را ۷۳ هزار تومان اعلام کرده است. این نرخ بر اساس شاخص‌های اقتصادی و نظریات تئوری محاسبه شده است. اما آیا این رقم با واقعیت‌های اقتصادی ایران سازگاری دارد؟ در این مقاله، به بررسی نظریات همتی و تحلیل نرخ ارز می‌پردازیم.
مبنای نظری محاسبات همتی
نظریه برابری قدرت خرید (PPP)
به گزارش پایگاه خبری تومان نیوز(toomannews)، همتی در محاسبات خود از نظریه برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity) استفاده کرده است. این نظریه می‌گوید که نرخ ارز بین دو کشور به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که قیمت یک کالا در هر دو کشور یکسان باشد. بر اساس این نظریه، تغییرات نرخ ارز باید برابر با اختلاف تورم داخلی و خارجی باشد.
همتی اشاره کرد که از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان آذر ۱۴۰۳ شاخص قیمت‌ها در ایران ۲.۸ برابر و با درنظرگرفتن تورم آمریکا حدود ۲.۷ برابر شده است. بنابراین، نرخ دلار که در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۷ هزار تومان بود، طبق این محاسبات، باید اکنون به ۷۳ هزار تومان برسد.
صحت محاسبات نرخ ارز
تورم داخلی و خارجی
- تورم داخلی: بر اساس داده‌های بانک مرکزی، تورم ایران از ابتدای ۱۴۰۱ تا آذر ۱۴۰۳ حدود ۱۸۰ درصد بوده است.
- تورم خارجی: طبق اطلاعات فدرال رزرو، تورم آمریکا در همین بازه زمانی حدود ۱۰ درصد بوده است.
تفاضل این دو نرخ تورم نشان‌دهنده افزایش ۱۷۰ درصدی نرخ ارز اسمی است. بنابراین، نرخ دلار از ۲۷ هزار تومان به حدود ۷۳ هزار تومان می‌رسد.
نکات کلیدی در تحلیل نرخ واقعی دلار
۱. فرضیات نظریه برابری قدرت خرید
دو فرض مهم این نظریه عبارت‌اند از:
- نبود انتظارات تورمی: در اقتصاد ایران، انتظارات تورمی بسیار بالاست.
- وجود تجارت آزاد: تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری ایران، عملاً این شرط را نقض می‌کند.
۲. تغییرات در سال پایه و بازه زمانی
نرخ ارز محاسبه‌شده به شدت وابسته به سال پایه و بازه زمانی است. مثلاً:
- اگر سال ۱۳۹۵ به‌عنوان مبدا در نظر گرفته شود، نرخ واقعی کمتر از ۷۳ هزار تومان خواهد بود.
- در مقابل، انتخاب سال ۱۳۹۸ به‌عنوان مبدا، نرخ واقعی را افزایش می‌دهد.
۳. ملاحظات بازار
بازار ارز بر اساس شرایط واقعی عرضه و تقاضا عمل می‌کند. نرخ ۷۳ هزار تومان به‌عنوان سقف یا کف بازار قابل اتکا نیست زیرا عوامل متعددی مثل سیاست‌های ارزی و روان‌شناسی بازار نیز در تعیین نرخ اثرگذارند.
تغییرات اخیر نرخ ارز در بازار
طبق داده‌های اخیر، قیمت دلار نوسانات متعددی داشته است:
- ۱۸ دی ۱۴۰۳: نرخ پایانی ۸۰۰,۸۰۰ تومان (افزایش ۰.۹۳ درصدی)
- ۱۷ دی ۱۴۰۳: نرخ پایانی ۷۹۳,۴۵۰ تومان (افزایش ۰.۲۵ درصدی)
- ۱۶ دی ۱۴۰۳: نرخ پایانی ۷۹۵,۴۵۰ تومان (افزایش ۰.۳۶ درصدی)
این نوسانات نشان می‌دهد که بازار تحت تاثیر عواملی چون انتظارات تورمی و سیاست‌های ارزی قرار دارد.
نتیجه‌گیری
محاسبات همتی بر اساس تئوری‌های اقتصادی کاملاً صحیح است، اما در شرایط واقعی اقتصاد ایران، این نرخ به دلایلی مثل محدودیت‌های تجاری و انتظارات تورمی قابل‌اعمال نیست. نرخ واقعی دلار نیازمند تحلیل دقیق‌تر و درنظرگرفتن عوامل متعددی است. سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران باید به جای اتکا به یک نرخ خاص، به تحلیل جامع شرایط اقتصادی بپردازند.
پرسش‌های متداول
۱. نظریه برابری قدرت خرید چیست؟
این نظریه می‌گوید که نرخ ارز باید به‌گونه‌ای باشد که قیمت کالاها در کشورهای مختلف برابر شود.
۲. چرا نرخ واقعی دلار ۷۳ هزار تومان اعلام شده است؟
این رقم بر اساس تفاضل تورم داخلی ایران و آمریکا و نظریه برابری قدرت خرید محاسبه شده است.
۳. آیا نرخ ۷۳ هزار تومان برای دلار واقعی است؟
در شرایط واقعی اقتصاد ایران، به دلیل محدودیت‌های تجاری و انتظارات تورمی، این نرخ قابل‌اعمال نیست.
۴. چه عواملی بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارند؟
تورم داخلی، سیاست‌های ارزی، انتظارات بازار و شرایط تجارت بین‌المللی از مهم‌ترین عوامل هستند.
