مکانیسم ماشه چه پیامدی برای بورس ایران خواهد داشت؟

تومان نیوز: فعال‌شدن مکانیسم ماشه می‌تواند تأثیرات فوری و میان‌مدت قابل توجهی بر اقتصاد ایران و به‌ویژه بورس داشته باشد. پیامدها از جهش نرخ ارز و فشار بر تجارت خارجی آغاز شده و تا کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و بی‌ثباتی ساختاری در بازار سرمایه ادامه می‌یابد.

واکنش اولیه بازارها: از ارز تا اعتماد

به گزارش پایگاه خبری تومان نیوز(toomannews)، به نقل از ایستانیوز، یکی از نخستین واکنش‌ها به خبرهای مربوط به فعال شدن مکانیسم ماشه، افزایش تقاضای احتیاطی برای ارز و طلا خواهد بود. بازار آزاد و معامله‌گران خرد، با پیش‌بینی محدودیت‌های جدید مالی و بانکی، اقدام به خرید ارز و دارایی‌های امن می‌کنند که این تقاضا فشار افزایشی روی نرخ دلار و سایر ارزها ایجاد می‌کند. جهش سریع نرخ ارز به‌سرعت هزینه‌های واردات را بالا برده، تورم را تشدید و سودآوری بنگاه‌های وابسته به واردات را کاهش می‌دهد — همه این موارد به معنای فشار منفی بر درآمد شرکت‌ها و در نتیجه شاخص بورس است.

کانال‌های اثرگذاری بر شرکت‌ها و صنایع

فعال‌سازی ماشه می‌تواند از چند مسیر مهم بر بازار سرمایه اثر بگذارد:

• کانال هزینه‌محور (افزایش هزینه‌ها): افزایش نرخ ارز هزینه واردات مواد اولیه و قطعات را بالا می‌برد؛ صنایع تولیدی و پالایشی که به واردات وابسته‌اند تحت فشار حاشیه سود قرار می‌گیرند.

• کانال درآمدی (کاهش صادرات و مراودات بانکی): محدودیت در روابط بانکی می‌تواند صادرات و دریافت ارز حاصل از صادرات را مشکل کند؛ شرکت‌هایی که منابع ارزی و فروش خارجی دارند آسیب می‌بینند.

• کانال روانی (کاهش اعتماد): هرچه چشم‌انداز برون‌مرزی نااطمینان‌تر شود، سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی از حضور در بازار سهام عقب‌نشینی می‌کنند؛ خروج سرمایه و کاهش حجم معاملات، نوسان را تشدید می‌کند.

• کانال دسترسی به سرمایه (قطع همکاری بانک‌ها و بیمه‌ها): تحریم‌ها معمولاً دسترسی به خدمات بیمه‌ای، حمل‌ونقل و بانکی بین‌المللی را کاهش می‌دهند؛ این امر پروژه‌های بزرگ و قراردادهای بین‌المللی را در معرض ریسک قرار می‌دهد.

پیامد بر نوسانات و ارزش بازار سرمایه

عملیاتی‌شدن این مکانیسم احتمالاً با افزایش ناپایداری در بورس همراه خواهد بود. سرمایه‌گذاران محافظه‌کار به سمت نقدینگی و دارایی‌های امن گرایش پیدا می‌کنند و سرمایه‌گذاری‌های پرریسک کاهش می‌یابد. در نتیجه:

• شاخص‌ها در کوتاه‌مدت با فشار فروش روبه‌رو خواهند شد.

• نمادهای وابسته به تجارت خارجی یا واردات‌محور تحت فشار بیشتر قرار می‌گیرند.

• بازار ممکن است دوره‌های افت و بازگشت شارپی و نوسان بالا را تجربه کند که مدیریت آن نیازمند مداخله سیاست‌گذارانه هوشمند است.

آیا اثرات «تنها روانی» خواهد بود یا واقعی و ساختاری؟

در بررسی تجربیات سابق و تحلیل سازوکار حقوقی-سیاسی، دو سطح از آثار قابل تفکیک است:

1. آثار روانی و کوتاه‌مدت: شامل افت سریع اعتماد، افزایش تقاضای ارزی و تغییرات قیمتی مقطعی در بازارها. این نوع آثار اغلب ظرف ماه‌های اول قابل مشاهده‌اند و با اقدامات مدیریتی و اطلاع‌رسانی قابل تعدیل‌اند.

2. آثار ساختاری و بلندمدت: در صورتی که محدودیت‌ها، دسترسی به بازارها و خدمات بین‌المللی را تنگ‌تر کند، آثار واقعی‌تر روی صادرات نفت، تامین تجهیزات و سرمایه‌گذاری خارجی پدیدار می‌شود و بازگشت به شرایط عادی زمان‌بر خواهد بود.

بنابراین، واکنش سیاست‌گذار، شفافیت اقدامات و دیپلماسی اقتصادی تعیین‌کننده شدت و مدت‌زمان این اثرات خواهد بود.

جدول خلاصه: کانال‌ها و پیامدها (خلاصه‌وار)

راهکارها و توصیه‌های سیاست‌گذار برای کاهش آسیب‌ها

برای کاهش شدت پیامدها و جلوگیری از تبدیل شدن تکانه‌های اولیه به بحران ساختاری، پیشنهادات زیر می‌تواند مفید باشد:

1. شفافیت اطلاعاتی و اطلاع‌رسانی سریع: انتشار گزارش‌های دقیق درباره اثرات و راهکارهای دولت می‌تواند از بروز رفتارهای هیجانی جلوگیری کند.

2. کنترل موقت جریان‌های ارزی و مدیریت بازار: سیاست‌های هدفمند برای تأمین ارز کالاهای اساسی و تولیدی تا حدی از شوک‌ها بکاهد.

3. حمایت از صنایع حساس: بسته‌های حمایتی کوتاه‌مدت برای صنایع واردات‌محور و بخش‌هایی که تامین‌کننده معیشت عمومی‌اند.

4. تقویت دیپلماسی اقتصادی: حداکثر تلاش دیپلماتیک برای کاهش دامنه اثرگذاری بین‌المللی و حفظ حداقلی روابط تجاری.

5. تقویت بازار سرمایه داخلی: اقداماتی برای افزایش شفافیت شرکت‌ها، مدیریت ریسک و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خرد و نهادی.

فعال‌شدن مکانیسم ماشه می‌تواند فراتر از یک رویداد سیاسی یا حقوقی عمل کند و اثراتی چندلایه بر اقتصاد کشور، از جمله بورس، برجای بگذارد. در کوتاه‌مدت احتمال جهش نرخ ارز و افت شاخص‌ها بالاست؛ در میان‌تا بلندمدت شدت اثرات بستگی تام به پاسخ‌های اقتصادی، مدیریتی و دیپلماتیک دارد. برای کاهش آسیب‌ها ضروری است سیاست‌گذاران ترکیبی از اقدامات شفاف‌سازی، حمایتی و دیپلماتیک را در پیش بگیرند تا از تبدیل تکانه به بحران ساختاری جلوگیری شود.

نوشته:امیرعلی کاظمی