تومان نیوز:برخی شرکت‌های مونتاژکار خودرو در ایران با اعلام قیمت‌های بالاتر از نرخ واقعی قطعات، علاوه بر دریافت ارز بیشتر، قیمت تمام‌شده خودروها را افزایش داده و زمینه‌ساز ایجاد انحصار و فساد شده‌اند.
در صنعت خودروسازی ایران که دومین صنعت بزرگ کشور محسوب می‌شود، مشکلاتی همچون قیمت‌گذاری نادرست، ارزبری و فساد گسترده به‌ویژه در بخش خودروهای مونتاژی مشاهده می‌شود. به گفته نصرالله پژمان‌فر، رییس کمیسیون اصل نود مجلس، برخی شرکت‌های مونتاژکار با اعلام قیمت‌های غیرواقعی، ضمن دریافت بیشتر ارز، هزینه نهایی خودروها را نیز افزایش می‌دهند. درحالی‌که بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر لزوم شفافیت و اصلاح ساختار این صنعت تأکید دارند، نبود نظارت کافی و ضعف ساختاری باعث شده که برخی خودروسازان به جای تولید، به مونتاژ و کسب منافع شخصی از ارز و یارانه‌های دولتی تمایل پیدا کنند. این وضعیت باعث شده تا این صنعت به جای رشد و توسعه به سمت انحصار، رانت و کیفیت پایین حرکت کند.
افزایش قیمت تمام‌شده خودرو توسط مونتاژکاران
نصرالله پژمان‌فر، رییس کمیسیون اصل نود مجلس، اخیراً در شبکه اجتماعی ایکس نسبت به اعلام قیمت‌های غیرواقعی توسط برخی شرکت‌های مونتاژکار خودرو اعتراض کرد. وی اظهار داشت که این شرکت‌ها نه‌تنها ارز بیشتری دریافت می‌کنند، بلکه هزینه نهایی خودروها را نیز افزایش می‌دهند. این اقدام مونتاژکاران، که شامل اعلام قیمت بالاتر برای قطعات است، منجر به افزایش قیمت تمام‌شده و به تبع آن تورم در بازار خودرو شده است.
مشکلات ساختاری در صنعت خودروسازی ایران
صنعت خودروسازی ایران، پس از نفت و گاز، دومین صنعت بزرگ کشور محسوب می‌شود که صدها هزار نفر در بخش‌های مختلف از تولید و قطعه‌سازی گرفته تا فروش و خدمات پس از فروش در آن مشغول به کار هستند. این صنعت عمدتاً به دو دسته خودروهای داخلی و خودروهای مونتاژی تقسیم می‌شود. در حالی که خودروهای داخلی از قطعاتی با قابلیت تولید بومی بهره می‌برند، خودروهای مونتاژی تقریباً تمام قطعات خود را از خارج وارد می‌کنند و با همان طراحی اصلی کارخانه مادر عرضه می‌شوند. باوجود این، مسائل مرتبط با واردات قطعات و نبود شفافیت در قیمت‌گذاری، باعث بروز مشکلات عدیده‌ای شده است.
نقش انحصار و رانت در خودروسازی مونتاژی
از دیدگاه کارشناسان، خودروسازان مونتاژکار تبدیل به واحدهای جذب رانت دولتی شده‌اند که با دسترسی به ارز دولتی و واردات بی‌رویه، ساختار انحصاری خود را در بازار تقویت می‌کنند. این مونتاژکاران به دلیل دریافت حمایت‌های دولتی و عدم سیاست‌گذاری دقیق در حوزه قیمت‌گذاری، بر بازار خودرو تسلط یافته‌اند و امکان رقابت را از خودروسازان داخلی سلب کرده‌اند. کارشناسان معتقدند که انحصار، تخصیص ناکارآمد ارز و عدم شفافیت در بازار خودرو، همه و همه دست به دست هم داده تا کیفیت خودروهای عرضه‌شده به شدت کاهش یابد و قیمت‌ها نیز افزایش یابد.
نبود شفافیت در فرآیند نظارت
مرتضی مصطفوی، یکی از کارشناسان خودرو، در این رابطه معتقد است که نبود سازوکارهای نظارتی کافی و شفاف، صنعت خودروسازی کشور را درگیر فساد کرده است. به‌گفته وی، هرچند دستگاه‌های نظارتی در مواردی برای مقابله با فساد دست به اقدامات قاطع زده‌اند، اما عدم انگیزه کافی در میان ناظران و نبود ساختارهای کارآمد، باعث شده است که نظارت به‌طور کامل اعمال نشود. همین مسائل، به خودروسازان این امکان را داده که قیمت‌ها را به‌صورت غیرشفاف و غیرواقعی افزایش دهند.
تمایل به مونتاژ به جای تولید داخلی
در این ساختار انحصاری، بسیاری از فعالان صنعت خودرو به‌دنبال کسب منافع شخصی از طریق واردات و مونتاژ هستند. به‌دلیل دسترسی آسان به ارز و یارانه‌های دولتی، این افراد ترجیح می‌دهند به جای تولید بومی و حمایت از واحدهای تحقیق و توسعه، به سمت مونتاژکاری و واردات متمرکز شوند. مصطفوی با اشاره به جذابیت‌های موجود در این حوزه، اظهار داشت که سیاست‌های موجود نه‌تنها باعث توسعه داخلی صنعت نمی‌شود، بلکه فعالان را به‌سمت واردات و کسب منافع کوتاه‌مدت سوق داده است. این در حالی است که از فعالان صنعت انتظار می‌رود با افزایش سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه، زمینه‌ساز ارتقاء کیفیت محصولات داخلی و کاهش وابستگی به واردات شوند.
افول صنعت خودروسازی به خودروبازرگانی
در نهایت، این کارشناس اظهار داشت که آنچه اکنون در ایران شاهد آن هستیم، به جای صنعت «خودروسازی»، در حقیقت «خودرو بازرگانی» است. فعالان این صنعت به جای تمرکز بر تولید داخلی و ارتقاء کیفیت، به فکر چرخاندن قیمت‌ها و کاهش سطح کیفیت هستند تا از ارز و یارانه‌های دولتی بهره‌مند شوند. وی همچنین بر نقش تحریم‌ها در تشدید این شرایط تأکید کرد و افزود که این عوامل همگی دست به دست هم داده‌اند تا صنعت خودروسازی ایران به جای رشد و توسعه، به سطح پایین‌تر مونتاژ و واردات نزول کند.
