ایستانیوز:در دهه‌های اخیر، با توجه به تغییرات آب و هوایی و تخریب محیط زیست، کشورهای جهان در تلاش‌اند تا به سمت سیاست‌های پایدارتر و سبزتر حرکت کنند. اقتصاد سبز به عنوان یک مفهوم نوین و ضروری برای پیشرفت جوامع، می‌تواند به کاهش اثرات منفی اقتصادی و زیست‌محیطی کمک کند. در ایران، اجرای سیاست‌های اقتصاد سبز با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که نیازمند بررسی، تحلیل و راهکارهای عملی است.
اقتصاد سبز چیست؟
اقتصاد سبز مفهومی است که تلاش می‌کند بین رشد اقتصادی و پایداری محیط زیست تعادل برقرار کند. در این مدل اقتصادی، سعی می‌شود که منابع طبیعی بهینه مصرف شوند و تولید زباله و آلودگی به حداقل برسد. هدف اصلی این مدل، حمایت از اقتصادهایی است که در عین رشد و توسعه، اثرات منفی بر محیط زیست نداشته و حتی اثرات مثبتی نیز بر آن بگذارند.
اصول اقتصاد سبز
اقتصاد سبز بر اصولی چون کاهش مصرف انرژی و آب، کاهش آلودگی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ایجاد فرصت‌های شغلی سبز و تمرکز بر فناوری‌های پاک استوار است. با پیاده‌سازی این اصول، می‌توان به سمت آینده‌ای پایدارتر حرکت کرد که نه تنها بهبود اقتصادی، بلکه کیفیت زندگی افراد و محافظت از محیط زیست را تضمین می‌کند.
وضعیت فعلی اقتصاد سبز در ایران
در سال‌های اخیر، ایران گام‌هایی در راستای پیاده‌سازی سیاست‌های اقتصاد سبز برداشته است، اما با موانع قابل‌توجهی روبه‌رو است. از جمله این گام‌ها می‌توان به طرح‌های انرژی تجدیدپذیر مانند احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی اشاره کرد. با این حال، این طرح‌ها به دلیل مشکلاتی همچون بودجه محدود، بوروکراسی و عدم آگاهی عمومی به کندی پیش می‌رود.
چالش‌های اجرایی اقتصاد سبز در ایران
۱. نبود زیرساخت‌های مناسب
یکی از مشکلات اصلی برای اجرای سیاست‌های اقتصاد سبز در ایران، کمبود زیرساخت‌های مناسب است. به عنوان مثال، برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز به زیرساخت‌های فناورانه و شبکه‌های توزیع و انتقال برق مناسب است که در حال حاضر به دلیل بودجه محدود و تمرکز بر انرژی‌های فسیلی در سطح مطلوبی قرار ندارند.
۲. کمبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز به منابع مالی عظیمی نیاز دارد و این در حالی است که ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات اقتصادی داخلی، منابع مالی کافی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه را ندارد. کمبود منابع مالی باعث شده تا بسیاری از پروژه‌های سبز متوقف شوند یا به کندی پیش بروند.
۳. بوروکراسی و مشکلات اداری
در ایران، فرایندهای اداری و بوروکراسی به شدت پیچیده و زمان‌بر هستند و همین موضوع باعث می‌شود تا پروژه‌های سبز به دلیل این موانع اداری با تأخیرهای زیادی مواجه شوند. برای مثال، برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی نیاز به اخذ مجوزهای متعددی است که این فرآیند نه تنها زمان زیادی می‌برد، بلکه گاهی حتی منجر به توقف پروژه‌ها نیز می‌شود.
۴. عدم آگاهی عمومی و فرهنگی
فرهنگ‌سازی در زمینه اقتصاد سبز یکی از اصول کلیدی برای موفقیت در این زمینه است. در ایران، بسیاری از مردم و حتی بخش خصوصی آگاهی کافی در مورد اهمیت اقتصاد سبز و ضرورت اجرای آن ندارند. عدم آگاهی عمومی باعث می‌شود که مصرف انرژی همچنان بالا باشد و توجه به صرفه‌جویی و بهره‌وری به میزان لازم انجام نشود.
۵. وابستگی به سوخت‌های فسیلی
اقتصاد ایران به شدت وابسته به درآمدهای نفتی و منابع فسیلی است و این وابستگی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین موانع برای توسعه اقتصاد سبز در کشور محسوب می‌شود. تا زمانی که اقتصاد کشور از سوخت‌های فسیلی جدا نشود، پیشرفت به سمت اقتصاد سبز دشوار خواهد بود. همچنین قیمت پایین انرژی در ایران به دلیل یارانه‌ها، باعث شده که مردم تمایلی به صرفه‌جویی در مصرف انرژی نداشته باشند.
۶. ضعف قوانین و نظارت
قوانین موجود در ایران در زمینه اقتصاد سبز و محیط زیست کافی نیستند یا به درستی اجرا نمی‌شوند. در بسیاری از موارد، نبود نظارت کافی باعث شده که صنایع به راحتی آلودگی‌های زیست‌محیطی ایجاد کنند و هیچ‌گونه جریمه‌ای برای آنها در نظر گرفته نشود. قوانین و مقررات باید تقویت شده و نظارت‌های بیشتری در این زمینه اعمال شود.
۷. عدم حضور فناوری‌های نوین
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند فناوری‌های پاک و کم‌مصرف یکی از اصول اقتصاد سبز است. با این حال، به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی و سرمایه‌گذاری مناسب، ایران همچنان از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کند. ورود فناوری‌های نوین نیاز به سرمایه‌گذاری و همکاری بین‌المللی دارد که به دلیل محدودیت‌ها به کندی انجام می‌شود.
راهکارهایی برای مقابله با چالش‌های اجرایی
برای کاهش موانع و چالش‌های موجود در مسیر اقتصاد سبز، راهکارهایی نیز وجود دارد که می‌توانند در صورت اجرا به توسعه این اقتصاد در ایران کمک کنند. در ادامه به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:
۱. افزایش سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای پیشبرد اقتصاد سبز، جذب سرمایه‌گذاری است. دولت می‌تواند با ایجاد تسهیلات مالی و مالیاتی برای سرمایه‌گذاران و ارائه وام‌های کم‌بهره، آنها را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز ترغیب کند.
۲. ایجاد بسترهای فرهنگی و آموزشی
ترویج فرهنگ اقتصاد سبز از طریق رسانه‌ها و نظام آموزشی می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند. با آموزش دانش‌آموزان، دانشجویان و مردم عادی می‌توان آنها را نسبت به اهمیت این موضوع آگاه کرد و به سمت رفتارهای سبزتر سوق داد.
۳. اصلاح قوانین و مقررات زیست‌محیطی
تقویت قوانین و مقررات زیست‌محیطی می‌تواند مانع از تخریب محیط زیست توسط صنایع شود. دولت باید قوانینی سختگیرانه‌تر در مورد آلودگی‌های زیست‌محیطی وضع کند و برای صنایع متخلف جرایم سنگینی در نظر بگیرد.
۴. کاهش یارانه‌های سوخت‌های فسیلی
یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش مصرف انرژی، کاهش یارانه‌های سوخت‌های فسیلی و افزایش قیمت انرژی است. این اقدام باعث می‌شود که افراد و صنایع به سمت مصرف کمتر انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر گرایش پیدا کنند.
۵. استفاده از همکاری‌های بین‌المللی
تجربیات و دانش فنی کشورهایی که در زمینه اقتصاد سبز موفق بوده‌اند، می‌تواند برای ایران مفید باشد. ایران می‌تواند با همکاری‌های بین‌المللی و به کارگیری فناوری‌های پیشرفته به سمت توسعه اقتصاد سبز حرکت کند. همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به تسریع فرآیند انتقال به اقتصاد سبز کمک کند.
۶. حمایت از نوآوری و فناوری‌های سبز
تشویق به نوآوری و حمایت از توسعه فناوری‌های سبز، یکی از اصول کلیدی در توسعه اقتصاد سبز است. دولت می‌تواند با ارائه وام‌ها و تسهیلات به شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌های فعال در حوزه فناوری‌های سبز، به رشد و توسعه این حوزه کمک کند.
برای دستیابی به یک اقتصاد سبز موفق در ایران، نیاز به تغییرات اساسی در ساختارهای اقتصادی، فرهنگی و زیرساخت‌های فنی کشور است. با کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، تقویت قوانین زیست‌محیطی، ترویج فرهنگ اقتصاد سبز و افزایش سرمایه‌گذاری‌های سبز می‌توان به سمت آینده‌ای پایدار و سبز حرکت کرد. اقتصاد سبز می‌تواند نه تنها به حفظ محیط زیست کمک کند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی افراد و کاهش اثرات منفی اقتصادی نیز منجر شود.
