تومان نیوز:تورم مزمن یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر بوده است. این پدیده اقتصادی که به معنای افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها است، پیامدهای گسترده‌ای در کاهش قدرت خرید، ایجاد نابرابری اقتصادی و کاهش ثبات اقتصادی داشته است. در این میان، نظام بانکی به عنوان قلب تپنده اقتصادی نقش مؤثری در کنترل یا تشدید تورم ایفا می‌کند.
مفهوم تورم مزمن و علل آن در ایران
تورم مزمن به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن نرخ تورم برای دوره‌ای طولانی بالاست و به سختی قابل کاهش است. در ایران، این پدیده به دلایل مختلفی رخ داده است:
- افزایش نقدینگی بدون پشتوانه تولیدی: سیاست‌های پولی غیرمنضبط و افزایش پایه پولی یکی از دلایل اصلی تورم در ایران است.
- وابستگی به درآمدهای نفتی: نوسانات درآمدهای نفتی و استفاده از آن برای جبران کسری بودجه باعث بی‌ثباتی پولی شده است.
- نظام بانکی ناکارآمد: نظام بانکی ایران به دلیل مشکلات ساختاری، نظارتی و مدیریتی در تشدید تورم نقش داشته است.
نقش نظام بانکی در کنترل تورم
نظام بانکی می‌تواند با ابزارهای پولی و اعتباری در مدیریت تورم تأثیرگذار باشد. برخی از این ابزارها عبارت‌اند از:
- کنترل نقدینگی: بانک‌ها می‌توانند با مدیریت وام‌دهی و سپرده‌گذاری از افزایش بیش از حد نقدینگی جلوگیری کنند.
- نرخ بهره بانکی: تنظیم مناسب نرخ بهره می‌تواند انگیزه پس‌انداز و کاهش تقاضای مصرفی را به همراه داشته باشد.
- مدیریت اعتبارات: تخصیص منابع اعتباری به بخش‌های تولیدی می‌تواند به افزایش عرضه کالاها و کنترل قیمت‌ها کمک کند.
مشکلات نظام بانکی ایران در مواجهه با تورم
نظام بانکی ایران با مشکلات متعددی روبه‌رو است که تأثیرات منفی بر کنترل تورم دارد:
- تمرکز بر تأمین مالی دولت: بخش عمده‌ای از منابع بانکی به جای تخصیص به بخش خصوصی به دولت و شرکت‌های وابسته اختصاص می‌یابد.
- دارایی‌های غیرمولد: بانک‌ها حجم زیادی از دارایی‌های غیرمولد مانند املاک را در اختیار دارند که این موضوع باعث کاهش کارایی آن‌ها می‌شود.
- عدم استقلال بانک مرکزی: وابستگی بانک مرکزی به دولت و نبود سیاست‌های پولی مستقل باعث کاهش اثربخشی در کنترل تورم شده است.
اصلاحات بانکی و تأثیر آن بر کنترل تورم
اصلاحات بانکی شامل مجموعه اقداماتی است که برای بهبود عملکرد نظام بانکی و افزایش اثربخشی آن در کنترل تورم انجام می‌شود. برخی از این اصلاحات عبارت‌اند از:
ارتقای استقلال بانک مرکزی
استقلال بانک مرکزی به معنای جدایی سیاست‌گذاری پولی از سیاست‌های مالی دولت است. این استقلال می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های تخصصی‌تر و کاهش وابستگی به چاپ پول برای تأمین کسری بودجه شود.
تقویت نظارت بانکی
ایجاد سیستم‌های نظارتی قوی‌تر و مؤثرتر می‌تواند از سوءاستفاده‌های مالی، تخصیص نامناسب منابع و افزایش ریسک‌های بانکی جلوگیری کند.
مدیریت دارایی‌های غیرمولد
فروش دارایی‌های غیرمولد و تخصیص منابع آزاد شده به فعالیت‌های تولیدی می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری و کاهش فشار تورمی شود.
اصلاح ساختار نرخ بهره
نرخ بهره باید به گونه‌ای تنظیم شود که ضمن تشویق پس‌انداز، از افزایش تقاضای مصرفی جلوگیری کند. این امر می‌تواند به کاهش فشار تقاضا و کنترل تورم کمک کند.
نقش فناوری در اصلاح نظام بانکی
فناوری‌های نوین مالی (فین‌تک) می‌توانند نقش مهمی در اصلاح نظام بانکی داشته باشند:
- افزایش شفافیت: استفاده از فناوری‌های بلاک‌چین و بانکداری دیجیتال می‌تواند شفافیت در تراکنش‌های مالی را افزایش دهد.
- کاهش هزینه‌ها: فناوری‌های نوین می‌توانند هزینه ارائه خدمات بانکی را کاهش داده و کارایی را افزایش دهند.
- افزایش دسترسی: ابزارهای دیجیتال امکان دسترسی آسان‌تر به خدمات بانکی را فراهم می‌کنند که این موضوع می‌تواند نقدینگی را بهتر مدیریت کند.
تجربه کشورهای موفق در اصلاحات بانکی
برخی کشورها با اجرای اصلاحات بانکی موفق به کنترل تورم و بهبود وضعیت اقتصادی شده‌اند:
- آلمان: پس از جنگ جهانی دوم، اصلاحات ساختاری در نظام بانکی آلمان باعث کاهش تورم و افزایش ثبات اقتصادی شد.
- چین: چین با اصلاح نظام بانکی و ایجاد بانک‌های تجاری قوی‌تر توانسته است رشد اقتصادی پایدار و کنترل تورم را تجربه کند.
چالش‌های اصلاحات بانکی در ایران
اجرای اصلاحات بانکی در ایران با چالش‌های متعددی همراه است:
- مقاومت ذی‌نفعان: برخی از گروه‌های ذی‌نفع ممکن است در برابر تغییرات مقاومت کنند.
- نبود ثبات اقتصادی: شرایط اقتصادی بی‌ثبات می‌تواند اجرای اصلاحات را دشوارتر کند.
- مشکلات حقوقی و قانونی: قوانین پیچیده و ناکارآمد می‌توانند مانعی برای اصلاحات مؤثر باشند.
راهکارهایی برای اجرای موفق اصلاحات بانکی
برای اجرای موفق اصلاحات بانکی در ایران می‌توان اقدامات زیر را در نظر گرفت:
- آموزش و فرهنگ‌سازی: افزایش آگاهی عمومی درباره ضرورت اصلاحات بانکی می‌تواند حمایت اجتماعی از این تغییرات را افزایش دهد.
- استفاده از تجربیات بین‌المللی: بهره‌گیری از تجربیات موفق کشورهای دیگر می‌تواند فرآیند اصلاحات را تسهیل کند.
- تقویت همکاری بین دستگاه‌ها: هماهنگی بین بانک مرکزی، دولت و سایر نهادهای مالی ضروری است.
اصلاحات بانکی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای کنترل تورم مزمن در ایران است. با ارتقای استقلال بانک مرکزی، تقویت نظارت، مدیریت بهتر دارایی‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، می‌توان کارایی نظام بانکی را افزایش داد و نقش آن در کنترل تورم را تقویت کرد. اجرای این اصلاحات نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی بین دستگاه‌ها و حمایت عمومی است.
