تومان نیوز: آیا تغییرات اخیر دولت در یارانه‌ها،حذف چهار صفر و احتمالات بر سر افزایش قیمت بنزین و برنامه‌هایی از این دست بخشی از یک برنامه اصلاحی منسجم است یا تنها واکنشی مقطعی به فشارهای اقتصادی و محدودیت‌های منابع؟ علی سرزعیم، اقتصاددان، پاسخ می‌دهد.
به گزارش اقتصادنیوز، علی سرزعیم، اقتصاددان، معتقد است که سیاست‌های اخیر دولت در حوزه یارانه‌ها و بنزین بیش از آنکه بر پایه یک طرح جامع و اصلاح ساختاری باشد، بیشتر رنگ‌وبوی تصمیم‌های کوتاه‌مدت و مقطعی دارد.
او در این مصاحبه از دلایل، پیامدها و راهکارهای جایگزین برای اصلاحات اقتصادی سخن گفته است.
مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با علی سرزعیم را بخوانید؛
آقای سرزعیم! با توجه به برخی تصمیمات اقتصادی در هفته های اخیر، از نگاه شما این تصمیمات در چارچوب یک برنامه منسجم و از پیش طراحی‌شده پیش می‌رود یا بیشتر واکنشی و مقطعی است؟ چه شاخص‌ها یا شواهدی نشان می‌دهد که دولت در مسیر اصلاحات ساختاری واقعی حرکت می‌کند
به نظر من بیشتر واکنشی است. مسئولان نگاه می‌کنند کجا نمی‌تواند راه غلط گذشته را بروند آنجا تصمیم می‌گیرند که تغییر ایجاد کنند در واقع، این تصمیم‌ها تحت فشار منابع و محدودیت‌های جدی اتخاذ می‌شود؛ فضایی شبیه وضعیت جنگی که دولت مجبور است واکنش نشان دهد. این اصلاحات کوتاه‌مدت هستند و نه به گذشته ربطی دارند و نه اثر پایداری خواهند داشت.
در واقع، کاری بی‌فایده است.اینکه مثلاً یک صفر را کم یا زیاد کنیم باز معنایی دارد مردم با تومان کار می‌کنند اما الان حذف چهار صفر به چه کار ما می‌آید؟ چیزی که مشاهده می‌کنیم بیشتر شبیه درمان موقت است، نه یک اصلاح ساختاری واقعی.
دولت اصلاح ساختاری را نمی‌پذیرد
مثلا اگر قرار باشد قیمت بنزین اصلاح شود، چه پیش‌شرط‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی باید قبل از آن فراهم شود تا تبعات منفی به حداقل برسد؟
به نظر من آزادسازی قیمت‌ها اولین و مهم‌ترین گزینه است. اگر دولت این مسیر را آغاز کند، نشان می‌دهد که قصد اصلاح واقعی دارد. اما چنین طرحی احتیاج به نقشه راه دارد، در غیر این صورت، اقتصاد همچنان به هم می‌ریزد.
فرض کنید اگر برنامه کوچک کردن دولت در دستورکار باشد این پرسش به وجود می آید که چرا چهار میلیون نفر کارمند باید برای دولت کارکنند؛ مثلا یک و نیم میلیون نفر کارمند کافی است. پس بقیه باید از چرخه خارج شوند. بیمه بیکاری بگیرند و کار جدید پیدا کنند این یعنی اصلاح ساختاری. اما دولت چنین اصلاحی را نمی‌پذیرد یا نمی‌خواهد انجام دهد، چون پیامدهای اجتماعی و سیاسی دارد و حکومت نیز همراهی لازم را نمی‌کند.
گرانی بنزین، عامل تورمی نیست
با توجه به وضعیت معیشتی و حساسیت افکار عمومی، اجرای اصلاحات قیمتی مانند افزایش قیمت بنزین تا چه حد می‌تواند منجر به شوک اجتماعی شود و دولت چه ابزارهایی برای مدیریت یا پیشگیری از این شوک در اختیار دارد؟ چه پیش‌شرط‌های اقتصادی، اجتماعی و نهادی باید قبل از آن فراهم شود تا تبعات منفی به حداقل برسد
در مورد قیمت بنزین من معتقد هستم هیچ پیش شرط اقتصادی برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد، اما بستگی دارد چه قدر به نرخ بنزین اضافه شود اگر هزار تومان گران شود، چه شوکی به وجود می‌آید؟ مهم این است چه قیمتی مد نظر باشد اگر بیست تومان گران شود بله آن وقت در قضاوت ما هم تاثیر گذار خواهد بود.
در شرایطی که تولید داخلی کافی نیست و دولت باید چهار میلیارد دلار بنزین وارد کند. در حالی که پول ندارد ــ ناچار است قیمت‌ها را افزایش دهد تا هم مصرف کاهش یابد و هم منابعی برای واردات تأمین شود.
از وقتی این تصور ایجاد شد که قیمت بنزین عامل تورم است، مسئولان فکر کردند قیمت بنزین را کم کنند تورم هم پایین می ماند. دولت در حال حاضر نمی‌تواند به مردم بگوید پول ندارد بنزین وارد کند پس باید قیمت را ببرد بالاتر یک پولی جمع شود تا بتواند دوباره واردات انجام دهد و در کنار آن انگیزه مصرف هم کم شود.
بنزین 12 هزارتومانی خوب است اگر…
عددی که هم واقع‌بینانه باشد و هم رفتار مصرفی را تغییر دهد شاید در حدود 12 هزار تومان باشد. اما در حال در وضعیت ممکن برای اینکه دچار اعتراضات اجتماعی اقتصادی نشویم من فکر می‌کنم افزایش تدریجی بهترین راه است. اما این افزایش باید تغیرات ساختاری ایجاد کند.
مثلاً از هزار و ۵۰۰ تومان به دو هزار تومان برسد و بعد به‌تدریج و مرور گرانتر شود. در سال ۹۸ هم اگر همین روند تدریجی طی می‌شد، احتمالاً آن اعتراضات شکل نمی‌گرفت. مردم کم کم به نرخ های جدید عادت می‌کنند. مردم ما هم عاقل هستند جماعتی که سال 98 بانک آتش زدند معرف جامعه ما نیستند. آن زمان افرادی بودند که اعتراضات را به خشونت کشاندند، اما این به معنای مخالفت کل جامعه نبود.
جامعه امروز آگاه‌تر است و می‌فهمد که قیمت بنزین باید اصلاح شود. البته دولت باید همزمان سیاست‌های رفاهی و جبرانی برای خانواده‌های آسیب‌پذیر در نظر بگیرد و سیاست های دوگانه‌ای برای حمایت از این خانواده‌ها باشد. این تنها راهی است که هم اقتصاد کشور را از فشار خارج می‌کند و هم مانع آسیب جدی به مردم می‌شود.
