تومان نیوز:نوسانات نرخ ارز در ایران تنها ناشی از عوامل اقتصادی نیست و کیفیت و زمان‌بندی انتشار اطلاعات رسمی نقش کلیدی در شکل‌گیری انتظارات، رفتار توده‌ای و بی‌ثباتی بازار ارز ایفا می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری تومان نیوز(toomannews)،نرخ ارز در اقتصاد ایران متغیری چندوجهی است که بر تولید، تورم، سرمایه‌گذاری و حتی رفتار روزمره مردم اثر مستقیم دارد. هر تغییر در نرخ ارز به سرعت در انتظارات عمومی بازتاب پیدا می‌کند و مسیر تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی را دگرگون می‌سازد. در چنین شرایطی، اخبار و اطلاعات نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری انتظارات ایفا می‌کند. چه آن اخباری که از سوی نهادهای رسمی مانند بانک مرکزی و دولت منتشر شود و چه از طریق شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های غیررسمی در اختیار عموم قرار گیرد.
در حقیقت با گسترش فضای مجازی، انتشار لحظه‌ای اخبار و شایعات به یکی از ویژگی‌های بازار ارز ایران تبدیل شده است. کانال‌هایی که هر لحظه نرخ‌های جدید را اعلام می‌کنند، نه تنها بازتاب‌دهنده تحولات بازار است، بلکه خود می‌تواند محرکی برای افزایش تقاضا یا عرضه ناگهانی باشند. این پدیده زمانی شدت می‌گیرد که کیفیت اخبار رسمی پایین یا با تأخیر منتشر شود؛ در چنین فضایی، فعالان بازار بیشتر به منابع غیررسمی تکیه می‌کنند و همین همگرایی در انتظارات می‌تواند رفتار توده‌ای و نوسانات شدید را رقم بزند.
به بیان دیگر، آنچه امروز در بازار ارز شاهدیم، صرفاً نتیجه نیروهای بنیادین اقتصادی نیست و محصول تعامل میان کیفیت اخبار رسمی و سرعت گردش شایعات در شبکه‌های اجتماعی است.
متغیر پنهان در تعیین قیمت دلار
توضیح رفتار قیمت دلار تنها به عرضه و تقاضای کالاها یا سیاست‌های پولی و ارزی محدود نمی‌شود. تجربه نشان داده است که نرخ ارز محصول برهم‌کنش پیچیده میان بازیگران بازار و اطلاعاتی است که در اختیار آنان قرار می‌گیرد. در این چارچوب، تصمیم‌های فردی معامله‌گران، واسطه‌ها و سرمایه‌گذاران تحت تأثیر دسترسی آن‌ها به اطلاعات گوناگون به تعیین نرخ ارز در هر لحظه منجر می‌شود.
سه اصل اساسی در این دیدگاه وجود دارد: نخست آنکه همه فعالان اقتصادی به اطلاعات مشابه دسترسی ندارند؛ دوم اینکه اختلاف در میزان و کیفیت اطلاعات می‌تواند مسیر شکل‌گیری قیمت را تغییر دهد و سوم اینکه علاوه بر ناهمگونی اطلاعات، تفاوت در فرآیندهای معاملاتی و توانایی افراد نیز بر نرخ ارز اثر می‌گذارد. بر این اساس، بازار ارز نه یک محیط کاملاً شفاف و متعادل بلکه بستری است که در آن دسترسی متفاوت به اطلاعات می‌تواند منجر به نتایج پیش‌بینی‌ناپذیر شود.
در این میان، انتشار اطلاعات عمومی توسط نهادهای رسمی نقشی دوگانه دارد. اگر این اطلاعات با کیفیت بالا و به موقع منتشر شود، نااطمینانی کاهش می‌یابد و وزن شایعات در تصمیم‌گیری فعالان بازار کمتر می‌شود. اما در صورت تأخیر یا خطا در انتشار، بازار به سمت منابع غیررسمی متمایل می‌شود و همین امر زمینه‌ساز رفتار توده‌ای و نوسانات شدیدتر خواهد بود. به بیان دیگر، کیفیت اطلاعات رسمی تعیین می‌کند که اطلاعات غیررسمی چه اندازه توان اثرگذاری داشته باشند.
هر چه میزان همگونی انتظارات میان فعالان بیشتر شود، احتمال واکنش‌های دسته‌جمعی و حرکت‌های ناگهانی در بازار افزایش می‌یابد. این همان مکانیزمی است که می‌تواند توضیح دهد چرا شایعات یا اخبار منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی گاه به سرعت به نوسانات گسترده در بازار ارز منجر می‌شوند.
مکانیزم اثرگذاری اخبار غیررسمی بر بازار ارز
بازار ارز به شدت به انتظارات فعالان اقتصادی حساس است. هنگامی که اطلاعاتی چه درست و چه نادرست از مسیرهای غیررسمی مانند شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های مجازی منتشر می‌شود، بسیاری از فعالان به دلیل دسترسی هم‌زمان به این پیام‌ها، انتظارات مشابهی پیدا می‌کنند. این همگونی در انتظارات، زمینه‌ساز شکل‌گیری رفتار توده‌ای می‌شود؛ رفتاری که در آن افراد بدون تحلیل فردی عمیق، بر اساس واکنش جمعی تصمیم به خرید یا فروش می‌گیرند.
در شرایطی که انتشار اطلاعات رسمی با تأخیر یا خطا همراه است، اثرگذاری منابع غیررسمی شدت می‌گیرد. فعالان بازار برای پر کردن خلأ اطلاعاتی، به شایعات و اخبار غیررسمی روی می‌آورند. نتیجه آن است که واکنش‌ها به خبرهای منتشرشده در فضای مجازی به سرعت در سطح بازار گسترش می‌یابد و نوسانات نرخ ارز تشدید می‌شود.
اما زمانی که کیفیت انتشار اطلاعات رسمی بالا باشد، وضعیت متفاوت است. در این حالت، حتی اگر اطلاعات غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی جریان داشته باشد، وزن و اثرگذاری آن کاهش می‌یابد؛ زیرا فعالان اقتصادی می‌توانند به داده‌های معتبر و قابل اتکا رجوع کنند. به بیان دیگر، کیفیت اطلاعات رسمی نقش تعدیل‌کننده در اثرگذاری شایعات ایفا می‌کند.
یکی دیگر از عوامل مهم، تأخیر در انتشار اطلاعات اقتصادی است. هرچه این تأخیر بیشتر باشد، نااطمینانی فعالان در مورد وضعیت اقتصاد افزایش می‌یابد و در نتیجه شایعات فضای بیشتری برای اثرگذاری پیدا می‌کنند. تأخیر در انتشار اطلاعات می‌تواند نه‌تنها شدت نوسانات را افزایش دهد، بلکه زمان واکنش بازار به رویدادهای واقعی را نیز تغییر دهد؛ به گونه‌ای که اثر یک خبر با وقفه اما به‌مراتب شدیدتر در بازار منعکس شود.
بنابراین مکانیزم اثرگذاری اطلاعات غیررسمی بر بازار ارز از مسیر ایجاد همگونی انتظارات و رفتار توده‌ای شکل می‌گیرد. این فرآیند در نبود شفافیت و به‌موقع بودن اطلاعات رسمی، به یکی از اصلی‌ترین عوامل بی‌ثباتی بازار تبدیل می‌شود.
از خلأ اطلاعات رسمی تا میدان‌داری شایعات
همانگونه که اشاره شد یکی از عوامل کلیدی که در نوسانات بازار ارز اثرگذار است، زمان‌بندی انتشار اطلاعات رسمی است. هنگامی که داده‌های اقتصادی با تأخیر منتشر می‌شوند، فعالان بازار در یک دوره بلاتکلیفی قرار می‌گیرند. در این فاصله، شایعات و اخبار غیررسمی جای خالی اطلاعات معتبر را پر می‌کنند و همین امر سطح نااطمینانی را افزایش می‌دهد. افزایش نااطمینانی به معنای گسترش رفتارهای هیجانی و تصمیم‌های دسته‌جمعی است که در نهایت نوسانات نرخ ارز را تشدید می‌کند.
تجربه اقتصاد ایران نشان می‌دهد که افزایش تأخیر در انتشار اطلاعات رسمی دو اثر هم‌زمان دارد. از یک سو، واکنش نرخ ارز به تحولات اقتصادی با وقفه بیشتری بروز می‌کند و تغییرات بازار با تأخیر منعکس می‌شود. از سوی دیگر، شدت این واکنش‌ها بیشتر می‌شود؛ زیرا فعالان بازار در غیاب اطلاعات شفاف، به اخبار غیررسمی اتکا می‌کنند و همین وابستگی، به حرکات ناگهانی و پرنوسان منجر می‌شود.
بنابراین مدیریت انتظارات در بازار ارز صرفاً به ابزارهای مداخله وابسته نیست، بلکه نیازمند انتشار به‌موقع و دقیق اطلاعات اقتصادی است. هرچه فاصله میان واقعیت‌های اقتصادی و اطلاع‌رسانی رسمی بیشتر باشد، فضای بیشتری برای شایعات و رفتار توده‌ای ایجاد می‌شود و ثبات ارزی با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد.
حلقه گمشده سیاست ارزی
بررسی رفتار نرخ ارز نشان می‌دهد که نوسانات این بازار تنها محصول نیروهای بنیادین اقتصادی نیست، بلکه به‌شدت تحت تأثیر کیفیت و زمان‌بندی جریان اطلاعات قرار دارد. انتشار اخبار غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی هنگامی که با تأخیر یا ضعف در انتشار اطلاعات رسمی همراه شود، بستر مناسبی برای شکل‌گیری رفتار توده‌ای ایجاد می‌کند. این رفتارها با همگونی انتظارات میان فعالان اقتصادی همراه است و می‌تواند موج‌های نوسانی شدیدی را در بازار ارز رقم بزند.
از سوی دیگر، انتشار دقیق و به‌موقع اطلاعات رسمی می‌تواند نقش مهمی در کاهش وزن شایعات و کنترل نوسانات ایفا کند. در واقع، شفافیت و سرعت در اطلاع‌رسانی، همان اندازه اهمیت دارد که سیاست‌های ارزی و مداخلات مالی مهم هستند. بدون این رکن اساسی، هرگونه سیاست‌گذاری در معرض بی‌اثر شدن یا تشدید نااطمینانی قرار خواهد گرفت.
بنابراین بازار ارز علاوه بر سیاست‌های اقتصادی، نیازمند سیاست اطلاع‌رسانی هوشمندانه است. هرچه کیفیت اطلاعات رسمی بالاتر و فاصله زمانی انتشار آن کوتاه‌تر باشد، امکان میدان‌داری شایعات کمتر خواهد شد و ثبات بازار افزایش خواهد یافت.
